Luật gia-Kiểm toán viên Phạm Thế Vinh
GĐ Cty Tư vấn Luật & Kiểm toán Hoàng Gia-SCCT
Khi thuê nhà của người dân để làm trụ sở, thì đương nhiên doanh nghiệp phải trả thêm tiền điện, nước, điện thoại theo thực tế sử dụng. Tuy nhiên, nếu được chủ nhà cho phép chuyển hoặc tách riêng hợp đồng đứng tên doanh nghiệp với các Công ty cung cấp điện, nước, điện thoại bàn thì khi thanh toán các chi phí này, doanh nghiệp nhận được hóa đơn ghi tên doanh nghiệp và mã số thuế của mình (thực tế rất ít được chủ nhà chấp thuận vì sự phiền phức không chỉ cho chủ nhà khi cho thuê mà cả sau này khi doanh nghiệp chấm dứt việc thuê nhà). Ngược lại, nếu không được chủ nhà cho phép chuyển hoặc tách riêng hợp đồng đứng tên doanh nghiệp thì khi thanh toán các chi phí này, doanh nghiệp sẽ nhận được hóa đơn ghi tên chủ nhà và nếu chủ nhà là cá nhân thì thường không ghi mã số thuế, và như vậy, hóa đơn này sẽ bị cơ quan thuế cho là không hợp lệ (không những không được khấu trừ thuế GTGT mà còn bị xuất toán chi phí hợp lý) cho dù trong hợp đồng thuê có ghi điều khoản doanh nghiệp thuê nhà phải trả tiền điện, nước, điện thoại cho nhà cung cấp. Hiện nay, cơ quan thuế chỉ mới chấp nhận cho hạch toán toàn bộ số tiền thanh toán vào chi phí hợp lý (không được khấu trừ thuế GTGT) cho trường hợp doanh nghiệp thuê nhà khi trả các chi phí trên trực tiếp cho Doanh nghiệp cho thuê nhà theo thỏa thuận và nhận được Phiếu thu của doanh nghiệp cho thuê về tiền điện, nước theo Công văn 1633TCT/PCCS của Tổng Cục Thuế ngày 31/5/2005. Trong khi đó, trước đây, Tổng Cục Thuế đã cho phép các hóa đơn điện, nước, điện thoại mang tên chủ nhà kèm với Phiếu chi tiền đúng với hóa đơn thì được khấu trừ thuế GTGT theo Công văn số 3025TCT/NV6 ngày 12/7/2000.
Từ năm 2004 đến nay, cơ quan thuế không cho doanh nghiệp khấu trừ thuế là không có cơ sở, bởi các lý do sau đây:
1/Áp dụng Luật dân sự và pháp luật kinh tế khi pháp luật thuế không quy định.
Trong trường hợp doanh nghiệp nhận được hóa đơn ghi tên chủ nhà và không ghi mã số thuế nêu trên, cơ quan thuế không nên máy móc cho rằng hóa đơn này sai tên người mua để rồi cho là không hợp lệ mà cần phải áp dụng Điều 419 Bộ Luật dân sự khi “thực hiện hợp đồng vì lợi ích của người thứ ba” thì hóa đơn này hoàn toàn hợp lệ. Bởi vì, khi thực hiện hợp đồng vì lợi ích của người thứ ba thì người thứ ba (doanh nghiệp thuê nhà) có quyền trực tiếp yêu cầu bên có nghĩa vụ (các Công ty cung cấp điện, nước, điện thoại) phải thực hiện nghĩa vụ đối với mình. Điều luật này có nghĩa là người thứ ba được thực hiện tất cả quyền và nghĩa vụ của Bên có quyền (chủ nhà, chủ đồng hồ điện, nước…) đã ghi trong Hợp đồng thuê nhà nên khi doanh nghiệp thuê nhà được quyền thanh toán trực tiếp cho các Công ty cung cấp điện, nước, điện thoại mà không phải bị xem là thanh toán sai địa chỉ so với tên chủ nhà trên hóa đơn. Ở đây cần phân biệt chủ sở hữu đồng hồ điện, nước, số điện thoại với người sử dụng. Do hai bên không tách bạch riêng chủ sở hữu với chủ sử dụng điện, nước, điện nên phải áp dụng việc “thực hiện hợp đồng vì lợi ích của người thứ ba” và trong trường hợp này, cơ quan thuế cần căn cứ vào người trực tiếp thanh toán để khấu trừ thuế GTGT cho đúng. Trường hợp này cũng cần được áp dụng cho doanh nghiệp bảo hiểm (người thứ ba) khi thực hiện quyền và nghĩa vụ của Bên có quyền (người được bảo hiểm) thanh toán tiền bồi thường thiệt hại theo hợp đồng giữa người được bảo hiểm với cơ sở sửa chữa tài sản, cơ sở khám chữa bệnh và nhận được hóa đơn ghi tên và mã số thuế (nếu có) của người được bảo hiểm khi mua hàng hóa, dịch vụ chứ không phải tên của doanh nghiệp bảo hiểm mặc dù doanh nghiệp bảo hiểm phải chi trả.
Ngoài ra, hiện nay cơ quan thuế cũng đã áp dụng pháp luật kinh tế để chấp nhận hóa đơn mang tên cá nhân sáng lập viên, không có mã số thuế và không đúng địa chỉ trụ sở doanh nghiệp trong giai đoạn thành lập doanh nghiệp vẫn được kê khai khấu trừ thuế GTGT như Công văn số 318/TCT-DNK ngày 20/01/2006 của Tổng Cục Thuế đã ghi “Hợp đồng phục vụ cho việc thành lập Doanh nghiệp có thể được thành viên sáng lập hoặc người đại diện theo ủy quyền của nhóm thành viên sáng lập ký kết. Trường hợp doanh nghiệp được thành lập, thì doanh nghiệp là người tiếp nhận quyền và nghĩa vụ phát sinh từ hợp đồng đã ký kết” quy định trong Luật Doanh nghiệp.
2/Bộ Tài chính cho phép khấu trừ thuế nhưng cơ quan thuế không cho:
Theo quy định tại điểm 1.3 mục III phần B Thông tư 120/2003/TT-BTC hướng dẫn về thuế GTGT chỉ quy định “không khấu trừ thuế GTGT đầu vào khi hoá đơn GTGT không ghi hoặc ghi không đúng tên, địa chỉ, mã số thuế của người bán nên không xác định được người bán”. Như vậy, áp dụng cho trường hợp các hoá đơn GTGT tiền điện, tiền nước, tiền điện thoại đều ghi đúng tên, địa chỉ, mã số thuế của người bán thì theo quy định Thông tư 120 vẫn phải được khấu trừ thuế GTGT. Hơn nữa, Thông tư này không quy định hoá đơn phải ghi đúng tên người mua (thực tế hóa đơn này phải ghi tên chủ nhà chứ không thể ghi tên người thuê nhà) mà chỉ quy định không cho “khấu trừ hóa đơn, chứng từ nộp thuế GTGT gỉa, hóa đơn bị tẩy xóa, hóa đơn khống (không bán hàng hóa, dịch vụ), hóa đơn ghi gía trị cao hơn gía trị thực tế của hàng hóa, dịch vụ”.
3/Đã thu thuế GTGT ở bên bán mà không cho bên mua khấu trừ thuế là không sòng phẳng.
Một khi bên bán đã kê khai và nộp thuế GTGT cho hàng hóa, dịch vụ (điện, nước, điện thoại) mà cơ quan thuế không cho doanh nghiệp mua được khấu trừ thuế GTGT của mình đã trả là không sòng phẳng cho doanh nghiệp và trái với nguyên tắc khấu trừ thuế GTGT vì khi đó, cơ quan thuế đã thu giữ tiền thuế GTGT của doanh nghiệp mua trả thuế nhưng cơ quan thuế không trả lại thuế cho doanh nghiệp này.
Từ những vấn đề trình bày trên đây, các hóa đơn GTGT tiền điện, nước, điện thoại dù ghi tên, địa chỉ, mã số thuế của bên mua là chủ nhà nhưng doanh nghiệp thuê thật sự sử dụng và trực tiếp trả tiền cho bên bán thì cơ quan thuế phải cho khấu trừ thuế. Có như vậy mới phù hợp với quy định của pháp luật hiện hành cũng như nguyên tắc khấu trừ thuế GTGT./.
Ghi chú: +Bài viết đăng trên Báo Diễn đàn Doanh nghiệp số 80 ngày 06/10/2006.
+Trên báo điện tử www.dddn.com.vn ngày 9/10/2006.